Նորություններ

Փոդքասթ․ Կինը և պատերազմը

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ կանանց ներդրումն անգնահատելի է, նրանց ներգրավածությունը տարբեր աշխատանքներում ահռելի օգնություն էր՝ կար անելուց, ճաշարան բացելուց ու անվճար կերակրելուց մինչև ռադիոյի հեռարձակում, բժշկական օգնության տրամադրում և այլն: Կանանց՝ պատերազմում ներգրավածության մասին կա՛մ չեն խոսում, կա՛մ էլ խոսում են այնքան, որքան թույլ են տալիս տղամարդիկ: Բայց ինչպես մի անգամ ասաց լուսանկարիչ Արեգ Բալայանը՝ կանանց ներկայությունը ցավոտ էր, բայց սիրուն ու կարևոր:

Պատերազմում կանանց ներգրավածության մասին պատմող էպիզոդներում Կուշանե Չոբանյանը Հանրային լրագրության ակումբի հետ համագործակցությամբ ներկայացնում է մարդկանց, որոնք ռազմական որևէ գործողության չեն մասնակցել, սակայն օգնել են թիկունքում։

 

Էպիզոդ 1

Շուշանիկը, որ «թարգմանեց» պատերազմական Արցախը

 «Բարդակում» էինք՝ Ազատի փաբն ա, Ստեփանակերտի օրն էինք նշում, մինչև գիշերվա 4-ը նստեցինք ընկերներով, հետո էկա տուն: Քրոջս թաղում ասֆալտ էին փռել, ինքն էլ ֆեյսբուքում գրել էր՝ «դարակազմիկ իրադարձություն Ստեփանակերտում»: Էսօր մեր թաղում էլ էին փռել, վախեցա գրեմ. բա որ նորից պատերազմ սկսվեր…

21-ամյա շուշեցի Շուշանիկը (պապը 100 տարեկան տուն ուներ Շուշիում) 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ուղեկցել է արտասահմանցի լրագրողներին Արցախի տարածքով որպես թարգմանիչ: Պատերազմից առաջ ուզում էր գինեգործ դառնալ, իսկ հիմա՝ պատերազմ լուսաբանող լրագրող:

Առաջին տասը օրն անց է կացրել ամերիկացի լրագրող Բրենդոն Հոֆմանի հետ, որին հիմնականում հետաքրքում էին նկուղում ապաստանած մարդիկ:

Երբ Արցախ ժամանեցին ֆրանսաիական «Լե Մոնդ» թերթի լրագրողներ Լոուրան Վան Դերստոկն ու Ռեմի Օրդանը, որոնք 30 տարի է աշխարհի տարբեր թեժ գոտիներում վավերագրում են պատերազմը, Շուշանիկը հնարավորություն ստացավ տեսնել, թե ինչպես են աշխատում այսպես ասած՝ զինվորներ դարձած լրագրողները: Ստեփանակերտի հյուրանողներից մեկում օթևանող լրագրողները Շուշանիկի պատմելով՝ շատ թիթիզ էին, իսկական ֆրանսիացի ու չափազանց կոփված՝ որևէ բանից վախենալու համար:

Ընկերները կատակում էին, թե խենթ է. անգամ պատերազմի ժամանակ մազերն անուշ են բուրում: Իսկ ինքը մի տեսակ անզգայացրել էր վախերն ու իր կյանքն էր ապրում՝ օր օրի դատարկվող Ստեփանակերտում:

Պատերազմից հետո Արցախի մայրաքաղաքը մի տեսակ մեծ  «բարդակի» է վերածվել, ծերացել է, մթնել, ջահելները լքում են քաղաքը:

Մի օր մեկը փողոցում նրան տեսավ ու ասաց.

-Գնա հա՞, էս ջահելի տեղ չի:

-Գնացողը չեմ,- պատասխանեց:

 

Բրենդոն Հոֆմանի՝ 44-օրյա պատերազմին նվիրված լուսանկարների շարքը այս հղմամբ։

Էպիզոդը կարող եք լսել այստեղ։

 

Էպիզոդ 2

Անին, որ գետնի տակն անցած ռադիոն հասցրեց առաջնագիծ

2020 թվականի սեպտեմբերի 26-ին 25-ամյա Արցախի Հանրային ռադիոյի տնօրեն Անի Մինասյանը եկել էր Երևան մասնակցելու ծննդյան խնջույքի: Հաջորդ օրը պատրաստվում էր վերադառնալ Արցախ, երբ առավոտ կանուխ զանգ ստացավ՝ պատերազմ է:

Պատերազմին մասնակցում են տղամարդիկ, պատմում են տղամարդիկ, գրում են, նկարահանում ֆիլմեր, ու հաճախ նրանք են որոշում կնոջ մասնակցությունը և գնահատում կանանց՝ պատերազմում լինելության չափը: Անին ասում է, որ այնքան յուրահատուկ, խիզախ կանանց հետ է շփվել, որ հերքում է այն, որ կնոջ տեղը պատերազմը չէ: Հաճախ կանայք ստիպված են հենց պատերազմում տարրական կենղացային խնդիրներ ավելի դժվարությամբ հաղթահարել, բայց ամեն մարդ ինքն է որոշում պատերազմում իր լինելը և չլինելը:

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Անին չլքեց Արցախը ու Ստեփանակերտի բոմբաբեշն առանց նրա անհնար էր պատկերացնել: Ամեն չորեքշաբթի ու ուրբաթ նա դեմքին դիմակ էր դնում, սառը ջրով լվանում երկար մազերն ու ֆեյսբուքում գրառումներ անում՝ ինչ կերան, ինչ արեցին, ով հյուր եկավ ապաստարան և այլն:

 

Այս էպիզոդում Անի Մինասյանն է՝ գետնի տակից ռադիոն առաջնագիծ հասցրած աղջիկը:

Լուսանկարի հեղինակ իտալացի ֆոտոլրագրող Էուջենիո Գրոսո:

 

Էպիզոդ 3

Քնապարկ կարող ու շինշիլա պահող ճարտարապետ Մանուշակը

Ճարտարապետ Մանուշակ Տիտանյանը 1989 թվականին ինքնաթիռով հասավ Ստեփանակերտ այնտեղ աշխատելու: Հավանաբար 30 տարի չէր մնա Արցախում, եթե չսիրահարվեր, չամուսնանար ու երեխաներ չունենար: Մանուշակը երեք պատերազմ է տեսել, բայց ո՛չ առաջինը, ո՛չ «Ապրիլյանը»  հնարավոր չէ համեմատել 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հետ:

Այս կռվի ժամանակ Մանուշակի չորս տղաներից երեքն ամենաթեժ կետերում էին, մեծ տղան՝ լուսանկարիչ Արեգ Բալայանը, լուսանկարում էր պատերազմական Արցախն ու մարդկանց: Արեգը հիշում է մորը՝ եղբոր շինշիլաների ֆերմային տիրություն անելիս, ապաստարանում քնապարկեր կարելիս, եկեղեցում աղոթելիս: Իր հանգստությունն էր մոր ներկայությունը Արցախում:

Սիրիահայ Իզաբել Դանգուրյանը, որ պատերազմի ընթացքում Արցախի մայրաքաղաքում ճաշարան ուներ և անվճար ուտելիք էր պատրաստում մարդկանց համար, հիշում է, որ մի անգամ, երբ տեսավ Մանուշակին, Արցախի Հանրային ռադիոյի տնօրեն Անի Մինասյանին ակնարկեց, թե՝ Անի, տեսնու՞մ ես, մարդիկ անհոգ, հանգիստ ապրում են: Ապշեց, երբ Անին ասաց, որ տղաները սահմանին են, իսկ նրանցից մեկից 20 օրից ավել լուր չունի:

Մանուշակ Տիտանյանը պատմում է իր կռվի մասին ու այս զրույցը երկա՜ր մտածելու տեղիք է տալիս:

Էպիզոդը կարող եք լսել՝ անցնելով այս հղմամբ։

 

Էպիզոդ 4

Ապահովությունը, որն ունեմ մի կտոր Արցախում, ուրիշ ոչ մի տեղ չկա. Իզաբել

Սիրիահայ Իզաբել Դանգուրյանը, որն ավարտել է Օքսֆորդի համալսարանը, ապրել Սիրիայում ու տեսել տեղի քաղաքացիական պատերազմը, ամուսնու՝ Հովիկի հետ, տարիներ առաջ տեղափոխվեց Արցախ: Ստեփանակերտը, որտեղ գեթ մեկ ծանոթ անգամ չունեին, շատ փոքր թվաց, բարբառը՝ խորթ ու անհասկանալի:

Պատերազմի ժամանակ Իզաբելի հայտնի «Սամրա» արագ սննդի կետը կերակուր էր պատրաստում թե՛ ճաշարան ներս մտնողների համար, թե՛ նկուղներում ապաստանած մարդկանց: Կանաչիներով հարուստ Արցախի մայրաքաղաքում մի նոր համեմունքների փունջ էր հայտնվել, որն այնքան ուժեղ էր, որ հրետակոծության հոտն էր անգամ քողարկում:

60 լիտր տարողությամբ կաթսայի մեջ սկզբում ջանասիրաբար խառնում էր մթերքները, իսկ հետո արդեն ձեռքի տակ ինչ լինում էր, դրանով էլ ուտելիք էր պատրաստում: Երբեմն գալիս էին ու ասում՝ այ այսինչ օրը, որ պատրաստել էիք կերակուր, դրանից ենք ուզում: Իզաբելն էլ մտածում էր՝ այ մարդ, հիմա ինչպե՞ս հիշեմ, թե ինչն ինչի հետ եմ խառնել:

Նա ասում է, որ աշխարհի շատ երկրներում է եղել, ապրել անվտանգ, պատերազմներից հեռու քաղաքներում, բայց այն պաշտպանվածությունը, որն ունի Արցախում, չկա ոչ մի տեղ:

Էպիզոդը կարող եք լսել այստեղ։

 

 

Այն նախագիծն իրականացվել է Հանրային լրագրության ակումբի` «ԵՄ-ն հանուն խաղաղության» ծրագրի «խաղաղաշինության արդյունքների պահպանում, մեդիա տարածում և նյութերի վերլուծություն» բաղադրիչի շրջանակներում, որն իրականացվում է Միջազգային Ալերտի կողմից և ֆինանսավորվում է Եվրոպական միության կողմից։



Subscribe to our newsletter

Share via
This website uses cookies and asks your personal data to enhance your browsing experience. We are committed to protecting your privacy and ensuring your data is handled in compliance with the General Data Protection Regulation (GDPR).
Send this to a friend