Նորություններ

Հոդվածն ամբողջությամբ հասանելի է այս հղմամբ։
_____________

Հայաստանում շահութաբեր բիզնեսներից է դարձել արհեստական ձկնաբուծարանների գործունեությունը: Դրանք հիմնականում հիմնվել են բարձրաստիճան պաշտոնյաների եւ նրանց մերձավորների կողմից՝ վերջիններիս  հովանավորությամբ: Ձկնաբուծարանները, սակայն, մեծամաշտաբ վնասներ են հասցնում բնությանը:

Խոշոր ձկնաբուծարաններից մի քանիսի հետեւում կանգնած են Հայաստանի նախկին վարչապետ եւ Ազգային ժողովի նախկին նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի ընտանիքի անդամները: Նրանց  պատկանող ձնկաբուծրաններն, ըստ պաշտոնական աղբյուրների, պետությանը հարյուրավոր միլիոնների վնասներ են պատճառել:

Խախտումներ են հայտնաբերվել Արարատի մարզում Աբրահամյաններին պատկանող «Մխչյան ֆիշ» ու «Մերի ֆիշ» ընկերություններում։ Նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյայի ընտանիքին պատկանող ընկերություններն առանց համապատասխան թույլտվության ջուր են օգտագործել ձկնաբուծարանների համար և երկուսը միասին պետությանը պատճառել են  650 միլիոն դրամի վնաս:

Աբրահամյանների ընտանիքին պատկանող «Մխչյան ֆիշ» ընկերությունը հիմնադրվել է 2010 թվականին: Այդ ժամանակ Հովիկ Աբրահամյանը զբաղեցնում էր Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահի պաշտոնը: Այս ընկերության բաժնեմասը 2018 թվականից սկսած, ըստ իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի տվյալների, պատկանում է Հենրիկ Աբրահամյանին: Նա Հովիկ Աբրահամյանի հարազատ եղբայրն է: Մինչ 2018 թվականն այս ընկերությունը, նույն աղբյուրի համաձայն, ամբողջությամբ պատկանել է Ամբիկ Գեւորգյանին: Վերջինիս եղբայրը Գրիգորի Գեւորգյանը Հովիկ Աբրահամյանի վարորդն է եղել:

«Մխչյան ֆիշ»-ը ձկնաբուծարաններ ունի Զորակ և Մխչյան համայնքներում: Շրջակա միրջավայրի նախարարության բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնից հայտնում են, որ այս ընկերությունը խախտել է «Բնապահպանական վերահսկողության մասին» ՀՀ օրենքի 22–րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի ա ենթակետի պահանջը՝ այն է, ջրային ռեսուրսների օգտագործում առանց համապատասխան թույլտվության: Այսպիսով՝ տեսչական մարմինն արձանագրել է, որ նախկին վարչապետի ընտանիքը միայն այս ընկերության գործունեությամբ պետությանը պատճառել է կես միլիարդ դրամից ավելի գումար՝ 585 մլն 170 հազար դրամ:

Պարզվում է՝ Աբրահմայանները չեն ցանկանում վճարել պետությանը պատճառված վնասը եւ դիմել են դատարան: Նրանք բողոքարկել են տեսչական մարմնի որոշումը: Դատալեքս տեղեկատվական համակարգից տեղեկանում ենք, որ դատարանը բավարարել է «Մխչյան ֆիշ» ընկերության հայցը եւ նրանց ազատել պետությանը պատճառված վնասը փոխհատուցելուց, սակայն, բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը վերաքննիչ դատարանում բողոքարկել է վճիռը, նիստը նախատեսված է 2023 թվականին:

Աբրահամյանների ընտանիքին պատկանող «Մերի ֆիշ» ընկերությանը եւս առանց թույլտվության ջրային պաշարներ օգտագործելու համար տեսչական մարմինը տուգանել է  64 մլն 722 հազար դրամ: Ընկերությունը հիմնադրվել է 2014 թվականին եւ այդ պահից՝ մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերը, ընկերության սեփականատերը եղել է Հովիկ Աբրահամյանի եղբայրը՝ Հենրիկ Աբրահամյանը: Մի քանի տարի շարունակ ընկերության տնօրենը եղել է վերջինիս դուստրը՝ Մերի Աբրահամյանը:

«Մերի ֆիշ» ընկերությունը եւս հրաժարվում է վճարել պետությանը պատճառված վնասը եւ կրկին դատական հայց է ներկայացրել՝ վիճարկելով տեսչական մարմնի որոշումը, որը շահել է: Տեսչական մարմինը, սակայն, կրկին բողոքարկել է վերաքննիչ դատարանում, դատական առաջին նիստը նախատեսված է 2022 թվականի օգոստոսին:

Մինչ դատական ատյաններում վիճարկվում է տեսչական մարմնի կողմից բացահայտված խախտումները եւ փորձ է արվում պետությանը պատճառված վնասները վերականգնել, Աբրահամյանները 2020 թվականի օգոստոսին  «Մերի ֆիշ» ընկերությունը վաճառել են Մուշեղ Նիկողոսյանին:  Վերջինս եւս զբաղվում է բիզնեսով: Մուշեղ Նիկողոսյանը Արմաշի ալյուրի գործարանի եւ «Մանանա գրեյնի» սեփականատեր Գուրգեն Նիկողոսյանի որդին է:

Ի դեպ, Նիկողոսյանները գնելով Աբրահամյանների «Մերի ֆիշ» ընկերությունը դիմել են Շրջակա Միջավայրի նախարարություն՝ ձկնաբուծարանի տարածքն ընդլայնելու նպատակով: Այս տարվա օգոստոսի 31-ին նախարարությունը բավարարել է «Մերի ֆիշ» ընկերության ընդլայնման հայտը: Արդյունքում կառուցվելու է ձկնաբուծական  36 լճակներ, ընդհանուր թիվը դառնում է 96, իսկ լճակների գումարային մակերեսը 4300 քմ է:

Աբրահամյանների կողմից 2010 թվականին հիմնադրած մեկ այլ ձկնաբուծարան էլ «Մխչյան ֆիշ ֆուդ»-ը 2012 թվականին անցել է Գագիկ Ծառուկյանին եւ Սեդրակ Առուստամյանին՝ համապատասխանաբար 67 եւ 33 տոկոսներով: Այս ընկերության հիմնդարիը եւս եղել է Հենրիկ Աբրահամյանը, իսկ ներկայիս սեփականատերերը պատահական անձիք չեն: Գագիկ Ծառուկյանը, որը Հայաստանում հայտնի միլիարդատեր է խնամիական կապեր ունի Հովիկ Աբրահամյանի հետ, իսկ Սեդրակ Առուստամյանը Ծառուկյանի մտերիմ ընկերն է: Ի դեպ, Ծառուկյանը, Առուստամյանը եւ Աբրահամյանն անցնում են տարբեր քրեական գործերով:

Հայաստանի Արարատի մարզի արտեզյան ավազանի ջրային ռեսուրսների անխնա, չնորմավորված և անօրինական օգտագործման հետևանքով վերջին 10-15 տարիներին վտանգվել է ջրի պաշարների վերականգնման բնականոն հավասարակշռությունը: Այնտեղ առաջացել են ջրի առաջարկի-պահանջարկի անհամամասնություն։ Ջրային ռեսուրսների օգտագործման և պահպանության ոլորտի լիազորված մարմինների գործունեության անարդյունավետության և ամենաթողության արդյունքում ջրազրկվել է Արարատի և Արմավիրի մարզերի մոտ 30 համայնքների որոշ տարածքներ ճահճացել են, իսկ մոտ 4000 հա գյուղատնտեսական հողեր դարձրել են անօգտագործելի կամ անջրդի։  Բնակչության համար ստեղծվել են սոցիալ-տնտեսական լուրջ խնդիրներ։

Բնապահպաններն ահազանգում են ձկնաբուծարանները կառուցվում են Արարատյան դաշտի ստորգետնյա ջրերի անխնա օգտագործման հաշվին: «Կառավարությունը ձկնաբույծներին տվել է ստորգետնյա ջրերն օգտագործելու անսպառ հնարավորություն, մեզ մոտ կատաստրոֆիկ իրավիճակ է ստեղծվել»,- ասում է «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:

Բնապահպանի խոսքով՝ ձկնաբույծներն այնքան են ջրային ռեսուրները չարաշահել, որ Հայաստանի նախկին իշխանությունները փորձել են իրենց իսկ կողմից տրված հնարավորությունները սահմանափակել: «Պարզ չէ՝ կարող ենք վերականգնել ստորգետնյա ջրերի պաշարները, թե՝ ոչ, քանի որ բալանսը խախատված է: Այստեղ ոչ միայն ջրի խնդիր կա, այլ նաեւ՝ հողի, քանի որ հողերն աղակալվում են»,- նշում է Ինգա Զարաֆյանը:

Պետական կառույցների ստուգումները եւ դրանց հաջորդող վարչական տուգանքները, որոնք, ի դեպ, չեն վճարվում, Ինգա Զարաֆյանը պայքարի բավարար գործընթաց չի համարում: Նա կարծում է՝ օլիգարխներին պատկանող ձկնաբուծարանների դեմ պետք է կտրուկ պայքարել:

«Շատ կոշտ քայլերի պետք է դիմի կառավարությունը: Պետք է վերցնել եւ փակել ջրային հորերը: Հայաստանի համար կարեւոր նշանակություն ունեցող Արարատյան դաշտը գնում է կործանման: Սա արդեն քաղաքական խնդիր է, առնչվում է մեր անվտանգությանը, միայն բնապահպանական խնդիր չէ: Կա վեց-յոթ ձկնաբուծարան, որոնք ջուր օգտագործելիս խախատում են վերգետյան եւ ստորգետնյա ջրային ռեսուրսների բալանսը»,- ասում է նա:

Արարատյան հարթավայրում փաստացի գործում է 168 ձկնաբուծական տնտեսություններ, որից` Արարատի մարզում 102 հատ, իսկ  Արմավիրի մարզում  66 հատ:  Հայաստանի Շրջակա միջավայրի նախարարությունը 2016—2019 թվականներին  ձկնաբուծությամբ զբաղվելու համար 51 խորքային հորից 89,98 մլն. մ3 ընդհանուր ծավալով թույլտվություն է տվել , 2017-2020թթ. 62 խորքային հորից 151,27 մլն. մ3 ընդհանուր ծավալով ջրօգտագործման թույլտվություն է տվել, իսկ 2018-2021թթ.-ին  73 խորքային հորից 125,18 մլն. մ3-ի թույլտվություն:  Ի դեպ, որից մեր հիշատակած  «Մխչյան- ֆիշ» ՍՊԸ-ին` 9,12 մլն. մ3:

Վերջին 10-15 տարիների ընթացքում Էջմիածնի և Մասիսի տարածաշրջաններում բացվել են խոշոր ձկնաբուծարաններ, որոնց գործունեության արդյունքում էապես գերազանցվել է ջրային պաշարների օգտագործման թույլատրելի սահմանը, վտանգվել է ստորերկրյա ջրերի բնականոն վիճակը, իսկ բնակչության համար` ստեղծվել սոցիալ-տնտեսական լուրջ խնդիրներ։

Արարատյան դաշտում մոտ 400 հազար գյուղացի կանգնած է գյուղատնտեսական գործունեությամբ զբաղվելու հնարավորության կորստի փաստի առաջ, ինչն էլ կառաջացնի ոչ միայն սոցիալ-տնտեսական լուրջ խնդիրներ, այլ նաև կնպաստի արտագաղթի նոր ալիքի բարձրացմանը:

Արմավիրի մարզի Արաքս համայնքը, բնակիչների խոսքերով, ձկնաբուծարաններից մեծ վնասներ կրած բնակավայրերից մեկն է: Նշում են, որ ձկնաբուծարաններն օգտագործելով հսկայական ջրային պաշարններ, ոչնչացնում են Արարատյան դաշտավայրը:

«Հանածոն, եթե չափից ավել ես հանում, պարզ է, որ բնությանը վնաս ես տալիս»,-ասում է Արաքսի բնակիչ Թաթուլ Տոնոյանը եւ նշում, որ կառավարությունը պետք է որոշում կայացնի՝ գյուղատնտեսությունն ու բնությունն են իր համար կարեւոր, թե՝ ձկնաբուծությունը:

Ոռոգման ջրի բացակայության պատճառով Արաքսի բնակիչները չեն մշակում շուրջ 50 հա հողատարածք: Նշում են՝ ոռոգման ջրի բացակայության պատճառը մեծամասամբ ձկնաբուծարաններն են, վերջիններս կլանում են արտեզյան ջրերը, իսկ գյուղը ցածրադիր է, եղած ջուրն էլ մեծ դժվարությամբ է հասնում:

«Խմելու ջրի ճնշումն ընկած է: Պատճառը ձկնաբուծական լճերն են: Այդքան լճերը, որ օգտագործում են, ամեն մեկի համար մի մեծ հոր է փորած: Շատ ձկնաբուծարաններ կան այս տարածքում եւ բոլորն ընդերքի ջուրն են օգտագործում, հզոր նասոսներով քաշում են ջուրը: Ձկնաբուծարանները, որ չլինեն ջուրը նորմալ կգա»,- պատմում է Արաքսի բնակիչը:

«Հիմա առանց նասոսի ջուր չի գալիս: Ձկնաբուծարանների համար այնքան հորատումներ են արել,  որ արտեզյան ջրերն արդեն սպասռվում են, խմելու ջրին ճնշում չկա, առանց նասոս չի գալիս»,- ասում է Համբարձում Երեմյանը եւ շարունակում. «Գյուղում չորս-հինգ ձկնաբուծարան կա, երեւի յուրաքանչյուրը երեքից-չորս արտեզյան հորեր ունի՝ մեծ չափսի»:

Արարատյան դաշտավայրում մարդկանց եկամտի հիմնական աղբյուրը հողագործությունն է: Առաջացած ջրի խնդրի պատճառով շատերը լքում են գյուղերն, արտագաղթում են Ռուսաստան, նաեւ Եվրոպական երկրներ:

«Ես իմ սեփական հողատարածքի տեղը չգիտեմ, չեմ մշակում, չեմ գնում: Պատճառը ջուրն է, ջուր չկա, չի գալիս: Ժամանակ է լինում, որ խմելու ջրի խնդիր էլ է լինում: Ձկնաբուծարանները լավ օգտագործում են ջուրը, ժամանակին հորեր են բացել, միայն մեր գյուղում 35 հատ հոր կար, դրանց պատճառով ժամանակ էր լինում, որ խմելու ջուր չէր լինում: Իրենք գալիս բիզնես են անում, փող են աշխատում, մեր հողերը մնում են առանց ջուր»,- նշեց համայնքի բնակիչներից Սիմոն Պետրոսյանը:

Նարեկ Կիրակոսյան

_____________
Փաստերի ստուգման այս հոդվածը ստեղծվել է «Մեդիագրագիտություն՝ հասարակության խոցելի խմբերի համար» ծրագրի շրջանակում, որն իրականացնում են Դի-Վի-Վի Ինթերնեյշնալի հայաստանյան գրասենյակը եւ Հանրային լրագրության ակումբը Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարարության աջակցությամբ։